Kırcaali (Kardzhali) Cebel (Dzhebel) Eğridere (Ardino) Koşukavak (Krumovgrad) Mestanlı (Momchilgrad)

 




Kırcaali (Kardzhali), güneydoğu Bulgaristan'da, Kırcaali ilinin ve Kırcaali Belediyesinin merkezi. Nüfusu 76.232 kişidir (2006 verileri). Tren istasyonu bulunmaktadır. Kırcaali'den Hasköy ve Gümülcine (Yunanistan) yönlerine karayolları uzanır.

Coğrafya

Kırcaali ilçesi Bulgaristan'ın Güneydoğu kısmında yerleşiktir. Kırcaali ilçesi Doğu Rodop dağlarında en büyük ilçedir. Kırcaali ili topraklarının %20'sini ve ülke topraklarının % 0.51'ni teşkil eder.

Kırcaali ilçesi 45 muhtarlıktan ibaret 117 yerleşim yerini kapsamaktadır. Haskovo, Stambolovo, Momçilgrad, Ardino ve Çernooçene ilçeleri ile sınırdaştır.

Kırcaali şehri sadece ilçenin doğal idari, ticari, kültür ve sanayi merkezi değil, Doğu Rodopların da bir merkezi olarak gelişmiştir.

Şehir Sofya'dan 259 km ve Bulgaristan'ın ikinci büyüklükteki şehri Plovdiv'den 90 km uzaklıkta bulunmaktadır.

Şu anda şehre 132 km uzaklıkta bulunan en yakın hudut kapısı Kapitan Andreevo Bulgaristanı Türkiye Cumhuriyeti ve Yunanistan Cumhuriyeti ile bağlamaktadır.

Kırcaali ilçesine yıllar boyu çok sayıda sanayi, inşaat ve ticaret şirketlerinin tesisi için önemli miktarda yatırımlar sağlanmıştır. Böylelikle Kırcaali ilinin ekonomi merkezi durumuna gelmiştir.

İklim

Kırcaali ilçesi Akdeniz'in etkisi altında bulunan Doğu Rodoplar iklim bölgesine dahildir.

Kış nispeten yumuşaktır. Kış aylarında minimal sıcaklıklar nispeten yüksektir. Yaz ayları güneşli ve sıcaktır. En yüksek sıcaklık 40 dereceye varır. Kışın ortalama sıcaklık 0 derece, yazın ise 24 derecedir. Ortalama yıllık sıcaklık 11 ila 13 derece arasındadır.

Sonbahar ve kış döneminde Akdeniz siklonu etkisinde en büyük yağışlar düşer. İki maksimum izlenmektedir: Kış - Kasım, Aralık, Ocak. İlkbahar - Mayıs, Haziran, Temmuz ve bir minimum: Ağustos, Eylül.

İlçenin güney coğrafyasından dolayı kış yağışlarının büyük kısmı yağmur veya yağmur ve kar şeklindedir. İlkbaharda toprağı nemlendirecek derecede yeterli miktarda yağmur yağar. Temmuz ayından sonra özellikle yazın sonunda ve sonbaharın başında Ekim ayına kadar devam eden nispeten susuz bir dönem hakimdir. Toplam yıllık yağış miktarı 600 litre / m2.

Su Kaynakları

Arda nehri ve ona katılan ırmaklar ilkbaharda karlar erirken ve ilkbahar-yaz yağmurları yağarken bol suyu vardır. Arda nehrinin sularını toplamak amacıyla 3 büyük ve 28 küçük baraj kurulmuştur. Bunların suları su tedariki ve çeşitli bitkileri, başlıca tütün sulamak için kullanılmaktadır. İlçede yaz günleri / temmuz-eylül/ ciddi su yetersizliği vardır. Su yetersizliği genellikle tarım bitkilerinin, özellikle tütün ve sebze bitkilerini sulamak için yetersizdir.

Arda nehri boyunda ikisi / Studen kladenets ve Kırcaali barajları - 532 milyon m3 / ilçede, diğeri de İvaylovgrad barajı - 489 miliyon m3 olmak üzere üç büyük baraj kurulmuştur. Bu barajlar başlıca mevsimlere göre Arda nehrinin değişik miktarda ve çılgın akan sularını düzenlemek için kullanılmaktadır. Böylece toplanmış olan su kaynakları elektrik üretimi ve sulamak için de kullanılmaktadır.

Barajlar

Arazi türüBulunduğu yerYüzölçümüEğlence yerleriDiğerleri/Not
Kırcaali barajı Kırcaali şehrinin Kuzeybatısında. Baraj duvarı şehirden üç kilometre uzaklıktadır. Su altı 16 072 dka Su sporları merkezi, balıkçılık, su tekerlekleri, motorlu su sporları, sahil lokantaları, su elektrik santralı. Barajın duvarı şekil, konstrüksiyon ve yapımı bakımından Balkanlarda biriciktir.
Studen Kladenets barajı Kırcaali şehrinin Güneybatısında. Su altı 25 600 dka Balıkçılık, dinlenme merkezi dağ evi,lokanta, su tekerlekleri, kayık Kırcaali'ye 28 km uzaklıkta bulunan Kaloyantsi köyünde. Barajın bir kısmı diğer ilçe topraklarındadır.
Borovitsa barajı Kırcaali şehrinin Kuzeybatısında     Baraj içme suyu havzasında bulunur.

Kırcaali Şehri Adını Nasıl Almıştır?

Sıradan bir adam, askeri kumandan ve evliya olan Kırca Ali hakkında birçok efsane ve rivayet vardır. Kırcaali şehri adını ondan almıştır. Yaşlılar Kırca Ali'nin doğum yerinin Buhara veya Konya vilayetinde bulunan iskele kasabası Alanya olduğunu iddia etmektedirler. Hicri takvime göre ( 1892 y), 1310 yılına ait Edirne vilayeti Salnamesinden bir efsane tercüme edilmiştir. Bu efsaneye göre Sultan Murad zamanında (1360-1389) Türkler Rodoplara Kırca Ali komutasında akın yapmışlar. O, bir çarpışma esnasında şehit düşmüş ve yeni yerleşim yerine Kırca Ali'nin adını vermişler.

Bir yerleşim yerine ad vermek kolay olmadığı gibi, rasgele bir isim vermek de kolay iş değil.

Kırca Ali herhalde kendi ortamında üstün tutulan, otoriteli, gösterişli, sevgili ve saygılı bir şahıs imiş. Bunun içindir ki, ahali yerleşim yerine onun adını koymuş. Böylelikle Kırca Ali kim olursa olsun onun adı ebedileşmiş. Yerleşim yerinin Kırca Ali'nin şehit düşmesinden önce mevcut olup olmadığı sorusuna henüz bir cevap yok. Ancak, önemli olan yerleşim yerinin ne zaman meydana gelmiş olmasıdır. Şimdi efsanelerin Kırca Ali'yi nasıl takdim ettiğini görelim:

Gazi Kırca Ali Efsanesi

Orta Asya'nın eski Özbek SSCB' de bulunan eski bilim ve sanat merkezi olan Buhara ilahiyet okullarının birinde Ali adında bir talebe okuyormuş. Zeki hafızası ile dikkati celbeden bu talebe, hem arkadaşları, hem de ona ders veren hocası tarafından çok seviliyormuş. Yukarı sınıflara geçtiğinde daha da coşkun olmuş, avcılığa kendini okadar kaptırmış ki, günlerce ortadan kayboluyormuş. Defalarca hocası ormanda gezmemesi için nasihat ediyor, dini vecibeleri ile ilgilenmesini istiyormuş. Ali, söz veriyor, fakat ders saatleri bitince tüfeğini kavrayıp ava koşuyormuş.

Hocanın defalarca yapmış olduğu protestolar fayda etmemiş ve başka bir şekilde onu etkilemeye karar vermiş. Hoca çok maharetli biriymiş. Bir defa Ali ava giderken hoca onu takip etmiş. Ali bir tavşana nişan alırken hoca onu bir ağaç arkasından dikkatle seyrediyormuş. Ali tavşanı vurmuş, ancak tavşan yerine hocasını vurduğunu görünce çok şaşırmış. Dehşete kapılan Ali doğru okuluna gitmiş. Ancak okul avlusuna girdiğinde hocasının huzurunu bozmadan çeşmede yıkandığını görmüş. Ali rahat bir soluk almış, biraz önce gördüğünü hocanın onu sık sık tekdir etmesinden doğan korkudan olduğunu düşünmüş. Ertesi gün sınıf meşgaleleri başlayınca hoca Aliye bakarak şöyle demiş:

"Kalk! Dün nerede olduğunu bize anlat."
"Arkadaşlarımla ders çalışıyordum",diye ürkekçe cevap vermiş Ali
"Ormanda hocasına nişan alıp tavşan diye vuran kimdi?"
Ali telaşla titremeye başlamış, hoca ise devam ederek:
"Beni aldatabileceğini sanma. Öldürdüğün kişi ben idim, ama işte ben senin karşındayım ve canlıyım. İyi hatırla, bir daha gerçeği söylememek girişiminde bulunma. Otur yerine. Sen artık talebe değil, sen kırcı'sın."
Talebeler gülüşmüş, Ali ise üzüntüden donakalmış. Hiçbir karşılık verememiş, fakat hava kararınca hocasının yanına gitmiş ve diz çökerek yalvarmış:
"Bir daha asla ava gitmeyeceğim. Beni affedin ve okuldan ihraç etmeyin, çünkü ebeveynlerim bundan ötürü delirebilir. Ben onların tek evladıyım. Acıyın bana."

Ali örnek bir talebe olmuş, ancak iyi ismini kaybettiğinden dolayı herkes ona " Kırcı, Kırcı Ali" demeye başlamış. Ali eski saygınlığını geri alabilmesi için hiç bir şey fayda etmemiş. Ve Ali yine coşkunluk etmeye başlamış, kimseyi dinlemiyormuş. Azıcık serbest kalınca tüfeğini kavrayıp ava koşuyormuş. Ali boylu poslu, endamlı ve çok yakışıklı imiş. Yakışıklı olmasından başka her şeyi öğrenme meraklısı imiş. Çok okuyormuş ve tüm derslerden üstün başarısı varmış. Bundan dolayı artık hoca ona sert ihtarda bulunmuyor, Ali'yi ava giderken gördüğünde göz yumuyormuş. Bu esnada Osmanlı imparatorluğu Edirne'yi fethetmiş (1363) ve Balkan Yarımadası'nda seferlerine devam ediyormuş. Din uğruna yürütülen savaşlar için gönüllü toplamak icap etmiş. Sıra Buhara'daki okula gelince hoca Ali'ye dönerek şöyle demiş:

"Kırcı Ali, hadi şimdi senin cesurluğunu göreyim. Sen beni yıllarca kızdırıp ava gitme nasihatımı dinlemedin. Benden bir şey saklanamaz. Senin kırda nekadar gezip dolaştığını saydım ve hakkı ile sana "Kırcı" dedim. Tavşan öldürmek ve hedefi vurmak büyük bir maharet değil, bu bir kahramanlık da sayılmaz. Şimdi seni göreyim, söyle, gönüllü gidecek misin?"
"Evet, hazırım" diye cevap vermiş Ali.
"Hadi o zaman git savaşta ün kazan. Ben ve tüm arkadaşların seni kahraman olarak katrşılayalım" demiş hoca.

Buhara'dan çok gönüllü varmış, ama Ali daha ilk günlerde yiğitliği ve delikanlılığı ile komutanlarının dikkatini celpetmiş. Ali'ye sorumlu görevler vermeye başlamışlar, Kırcı Ali de bunları kusursuz yerine getiriyormuş. Burada da ona Kırcı Ali demeye devam etmişler ve adı ağızdan ağıza dolaşıyormuş. Savaşta da üstünlüğünü göstermiş ve hep ilk hatlarda yer alıyormuş. Böylelikle komutan olmayı başarmış.

Kırcı Ali her yerde saygı ve sevgi ile anılıyormuş. Akıllıca ve ilhamla konuşarak askerlerini coşturuyormuş. Bir derceye kadar tarihi de bildiğinden nutukları çok celpedici imiş. Hatip olarak ün kazanmış. Birkaç yıl sonunda şöhret ve miralay rütbesini kazanmış. Onun askerleri fırtına gibi ilerleyerek zafer üstüne zafer kazanıyormuş. Kırcı Ali savaşta hep ön saflarda bulunuyormuş. Mucize, o hiç bir defa yaralanmamış. Askerleri için bir kardeş olup onlar da onu bir kardeş olarak seviyorlarmış. Ali askerlerinin tok ve barınakta olduklarını görmeyince hiç bir zaman yemeğe oturmuyormuş. Rodoplara girdiklerinde Ali'nin alayı büyük üne sahipmiş. Balta girmemiş Rodop dağları Ali'nin kalbini fethetmiş. Sefer bittikten sonra Ali oralarda kalmaya karar vermiş.

Köyden köye dolaşan Kırcı Ali yaşlanmış. Kıca Ali'nin gezdiği bu yerlerde onun askerlerinin çoğu yaşamaya devam etmiş. Yeni gelen göçmenlere nasihat veriyor, ama bu arada ava gitmeyi de ihmal etmiyormuş. Türk göçmenleri Kırcı Ali'ye büyük hürmet gösteriyormuş. Onsuz hiç bir şey olmuyormuş. O sivil hayatta da ön saflarda imiş.

Kırcı Ali iyice ihtiyarlamış. Bir sabah onu ölü bulmuşlar. Rodop köylerinden binlerce insan toplanmış. Onu ölü buldukları alana gömmüşler. Onun eski askerlerinden bazıları, kendisini okadar çok seviyorlarmış ki, mezarının yakınına ev kurarak çok sevdikleri komutanlarının yanında kalmaya karar vermişler. Bu evlerin yanında başka evler de kurulmuş. Evlerin sayısı 25-30'u bulunca Türklerden en yaşlısı köylerine nasıl bir isim vereceklerini sormuş. Fazla düşünmeden hep bir ağızdan cesur komutanları Kırcı Ali'nin adını vereceklerini haykırmışlar.

"Bu günden itibaren köyün adı Kırcı Ali olsun, Buhara'lı cesur komutanın şöhreti ve kahramanlığı büyük ve küçükler tarafından anılsın ve bir gün burası kasaba olsun!"

Bu veriler Sultan Abdulhamid'in hocalarından biri olan Halim efendi tarafından zikredilmiştir. İstanbul kütüphanesinde Buharalı Ali hakkındaki bu hikayeyi bulan Kırcaali doğumlu Halim efendi, Osmanlı vakiyenamelerinde okuduğunu bildirmiş ve böylece bu hikaye Kırcaali yöresinde ilk hekim olan Doktor Sadık tarafından buraya getirilmiş.

Bu efsane veya gerçeği Edirne vilayeti 1892 yılı Salnamesinin 316. Sayfasındaki Kırcı Ali hakkında notu hatırlatmak istiyoruz:

"Kırcaali'nin fethi hakkında daha fazla veri olmamasına rağmen, Osmanlı vakiyenamelerine göre bu olay Birinci Murat zamanında vuku bulmuştur. Gümülcine'nin düşmesinden sonra Rodoplardaki diğer yerleşim yerlerine de sıra gelmiş. Başka bir delile göre bu yerlerde Sultan Murad'ın komutanlarından biri olan Kırcı Ali adında birisi savaşmış. Burada ateşe verilen köylerden birini Kırcı Ali yeniden tesis etmiş ve ona kendi adını vermiş. Böylece Doğu Rodoplardaki Kırcaali kasabası meydana gelmiş."

Kırcaali Bölgesel Tarih Müzesi

Kırcaali bölgesel tarih müzesi faaliyetini Güney Bulgaristan'ın Doğu Rodoplarında gerçekleştirmektedir. Bu müze, bölgenin tarihi anılarını taşıyan kültürel değerlerini incelemek, korumak ve yayınlamak için 1965 yılında kurulmuştır.

Genel fonu 19'u tarih öncesi, 122'si antik ve 37'si orta çağdan olan yaklaşık 37.000 numune içermektedir. Kayıtlı kültür abidelerin 30'u milli değer taşımaktadır.

Kültürel Miras

Orta çağ kompleksi Perperikon

Balkanların en büyük taş ansamblı "Perperikon" olarak adlandırılan Murgovo köyü yakınlarındaki tepedir. Tunç devrin sonunda oluşan ilk taş oyukları 11.-6. asır Milattan önce, yeni demir devrinde de gayretle devam etmiştir. Arkeolojik kazılar esnasında bulunan zengin seramik kompleksi de aynı döneme aittir. Bu araştırmalardan en çarpıcısı taşların içinde oyulmuş yaklaşık 2 metre büyüklüğünde yuvarlak taş mihrapdır.

Roma imparatorluğu devri, kompleksin yaşamında büyük etki bırakmıştır. Arkeologların kazıları ve araştırmaları taş kesintilerin üzerinde birkaç katlı muazam bir sarayın kurulmuş olduğunu gösterir. Tepenin etrafına duvarları 2,8 metre kalınlıkta olan muhteşem bir kale inşaa edilmiştir. Kalenin içinde konut binaları ve mabetlerden oluşan mahalleler kurulmuş. Günümüzde bu binaların çoğu hala toprak altındadır, fakat taşın içine oyulan ve iyi altyapı olduğunu gösteren sokaklar bulunmuştur. Bu etkileyici mega eser asırlar içersinde bir kaç kez taaruza uğramış, temellere kadar yıkılmasına rağmen yeniden yapılanmıştır.

Manastır kompleksı "Sv.Yoan Predteça"

Kırcaali'nin "Veselçane" semtinde orta çağın en önemli abidelerinden birisi 2000 yılında restore edilen "Sv.Yoan Predteça" mabeti bulunmaktadır. Aynısı manastır kaleleri piskopos ikametgahlarına dönüştüğü 11.-14. asırlarından bir orta çağ manastırının parçasıdır.

Bulunan ve artık restore ve muhafaza edilen piskopos türbesi ve altın dokuma piskopos giysileri bunu kanıtlamaktadır. Kırcaali yakınlarında bir ikinci piskopos merkezi daha bulunduğu hipotezi de arkeologların 2001 yılında yaptıkları son araştırmalardan doğrulanmıştır.

Taş mantarları

Beli Plast köyünün etrafında Trakya süvarisi - Heroy tanrısına adanmış 35 adak plakları bulunmuştur. Burada bir Trakya tapınağı da vardır. Köyün üzerinde, Karatepe doruğu yolu yanında 3 metre yüksekliğinde doğal mantar görüntülerinde taş mantarlar bulunmaktadır. Aynıları asırlarca hava tabakasının etkisi altında oluşmuştur. Onlar tarif edilemeyecek kadar güzeldir. Yanardağ süngertaşından oyulmuşlardır.

Tarihi Eserler


Eserin adıİlçedeki bulunduğu yerKısa tarifi/özelliği
Karangil mağarası Şiroko pole köyü Mağara kireç taşlarından oluşmuş olup üç katlı ve 650 m derinliktedir. Çeşitli yarasa türleri barınmaktadır. Mağarada dünyada yalnız burada rastlanan örümcek cinsi bulunmaktadır. /Centromerus milleri/
Karangil mağarası
İnikler mağarası
/ Stremtsi labirentleri/
Stremtsi köyü İyi korunmuş altın madeni galerileri / I-III asır M.S. Roma. Uzunluğu - 460 m. Galeriler labirente benzediğinden onlara bu isim verilmiş.
Snejinkite mağarası Snejinka köyü / Dıjdovnitsa köyü yakınında Yedi mağara orta asırdan kalma Asar kalesinin alt tarafında bulunmaktadır. Bunlardan en uzunu 110 metredir ve kaleye götüren gizli girişi vardır.
Tilki in mağarası Opılçentsi köyü Taşlı tacdan oluşmuş bu mağaranın uzunluğu 125 metredir. Eski zamanlarda içinde insan yaşıyormuş. Mağarada dünyada yalnız burada rastlanan mağara böceği cinsi bulunmaktadır
Karabekir mağarası Gluhar köyü Taşlı tacdan oluşmuş bu mağara Vırbitsa ırmağı üzerinde bulunmaktadır. Mağarada ilk çağ insanları yaşıyormuş.
Brışlyan mağarası Visoka Polyana köyü Hisar kalesi yakınlarında bulunur. Yarasalar.
Yumruk Kaya doğal parkı Kaloyantsi köyü Kaybolmalarını önlemek amacıyla uoruma altına alınan hayvan ve bitkiler /kara leylek, Mısır Akbabası, atmaca, ak kuyruklu fare yiyen, avare doğan, Trakya kekliği, baykuş, kaya kırlangıcı ve Doğu Rodoplarda bulunan diğer canlılar.
Sredna Arda doğal parkı Zvezdelina ve Visoka Polyana köyleri Kaybolmalarını önlemek amacıyla uoruma altına alınan hayvan ve bitkiler /kara leylek, Mısır Akbabası, atmaca, ak kuyruklu fare yiyen, avare doğan, Trakya kekliği, baykuş, kaya kırlangıcı ve Doğu Rodoplarda bulunan diğer canlılar.
Venüs Saçı doğal parkı /Adiantum capillus rhodopaea/ Köşk Dere - Kırcaali'nin batısında Arda nehrine 0.5 km uzaklıkta Arda nehrinin sarp ve kayalı uıyısında bulunur ve 1 km'den ibarettir. Bitki Kırmızı Kitaba dahil edilmiştir.
Rodop orman anası doğal parkı /Lathrea rhodopaea/ Perperek ve Svatbare köylerinden geçen Perperek deresi Balkanlarda seyrek bulunan bu bitki 17 dka'dan ibarettir. Kırmızı Kitaba dahil edilmiştir. Küçük gruplar halinde görülebilir.
Kırcaali Piramitleri /Taşlaşmış düğün/ doğal parkı Kırcaali'nin doğusunda, Zimzelen köyü Kırcaali Piramitleri tuf ve tufitten oluşmuş 50 dka yer kaplamaktadır.
Taş Mantarlar doğal parkı Beli Plast köyü Kırcaali Piramitleri bir benzeridir. Mantar şeklinde oluşmuş olup 30 dka yer kaplamaktadır.
Taş Pencere doğal parkı Kostino köyü Kaya oluşumları
Yoan Predteça Manastırı Kırcaali, Veselçdne semti IX-IV asırlara ait. Manastır yeniden restore edimiş ve ibadete açıktır.
Trakya Kalesi İvantsi köyü M.Ö. VII-I asırlara aittir.
Orta Asır piskoposluğu Nenkovo köyüne yakın Asar yeri Geç antik ve orta asırlara ait piskoposluk - IV-XIV asır. Kırcaali'ye yakın Borovitsa deresi kıyısında bulunmaktadır.
Trakya Kaya Nişleri Dıjdovnitsa ve Nenkovo köyleri Sarp kayalarda bulunurlar. İbadet amacıyla yapılmışlardır.
Trakya Kalesi ve Kaya Nişleri Lisitsite köyü M.Ö. IV-I asırlara aittir. Dambali tepesine yakındır.
Hiperperakion/Perperikon/ Trakya Kral Köşkü Gorna Krepost köyüne yakın Asar yerinde bulunur. VI-XIV orta asırlara aittir. Eski kalenin altında M.Ö. IV-III asırlara ait Trakya Kral Köşkü bulunmuştur. Dünya çapında ender rastlanan bir arkeolojık buluştur.
Mneakos /Monyak/ Kalesi Şiroko Pole yakınlarında Asar Altı yerinde bulunur. XI-XIV orta asırlara aittir.
Hisar Kalesi Vişegrad köyü Hisar Üstü yerinde bulunur, Geç antik ve orta asırlara aittir./IV-XIV asır./ Harman Kaya yerinde Trakya Kalesi bulunur. /IV-I asır./

İbadet Yerleri

Manastır, kilise, cami v.s./ ve adıİbadet yerini idare edenİlçedeki bulunduğu yerİbadet yerinin kısa tarifiİbadet yerinin durumuDiğer Notlar
Sveti Georgi Pobedonosets Kilisesi Sveta Plovdivsua Mitropoliya - papaz Kamen Gerena Kırcaali Üç bölümlü, haç kubbeli, gömme çanlı, 20.Asır. İbadete açık Kültür abidesi
Sv.Uspeniyae Bogorodiçno Sveta Plovdivsua Mitropoliya - papaz Boyan Sarıyev Kırcaali Gledka semti Üç bölümlü bazilika20.Asır İbadete açık Kültür abidesi
Sv.Yoan Podrom ortaasır manastır komplesi   Kırcaali Dört köşeli kale suru, beş kuleli, üç apsidli, üç bölümlü haç kubbeli kilise /10-14 ASIR/ duvar resimleri kısmen korunmuş 2000 yılında yeniden inşa edilmiş. İbadete açık Şilli kültür abidesi
Cami Cami İdare Heyeti Kırcaali Münareli cami, idare binası İbadete açık İyi durumda
Şahin Dede türbesi   Sokolsko köyü Türbe taştan inşa edimiş, mezar taşları var. İbadet için uygun değil Türbe ender ziyaret ediliyor/etraf köy ahalisi şimdi Türkiyede yaşamaktadır/.
Hasa Baba türbesi   Baştino küyü Hasa Baba'nın mezarı kapalı, Hasan Baba suni ve aleviler için aziz kişi. Çocukların sağlığı için dua edilir. İbadete açık Nispeten iyi durumda


Nüfus Yapısı

Dinamik nüfus sayısı

Kırcaali belediyesinde 1990 yılında başlayan nüfusun azalması 2001 yılında da devam eder. Bunun sebebi herşeyden önce olumsuz nüfus artışıdır. 01.03.2001 tarihine karşın Belediyenin devamlı nüfusu 70.196 kişiye çıkar, buna 34.524 erkek ve 35.672 kadın dahildir. Belediyenin 45 muhtarlığına bağlı 118 meskün yeri vardır. Belediye nüfusunun yüzde 60'ı Kırcaali şehrinde ikamet etmektedir, bu da belediyenin yeterince kentleşmiş ve yaşam şartları oldukça iyi olduğunu gösterir.

Diğer yandan halk köylerde kalabilmesi için yaşam kalitesini artırmak ve bunun için altyapı ve bir çok iş yapılması gerekir. Birleşmiş Milletler Teşkilatının yaptığı insan gelişimi sıralamasında Bulgaristan'ın toplam 262 belediyesinden Kırcaali 85. sırada gösterilmiştir.

Nüfusun tabii hareketi

Belediye nüfusu 1992-1998 döneminde yüzde 0,5 artmıştır. Bu zayıf artış şu sebeplere dayanmaktadır:
  • Belediye'de üretimin ve ekonomik aktivitenin azalması
  • Nüfusun yurtta başka belediyelere yönlenmesi
  • Nüfusun Türkiye'ye göç etmesi
  • Tütün alışlarının kısıtlanması nedeniyle tarım topraklarının kullanımının azalması.
0 yaştan 19 yaşa kadar nüfusun belirli azalması kaydedilir (- %2,1). 1995 -1998 dönemi için 60 yaşından yüksek nüfus azalırken (- %0,9) 20 yaştan 29 yaşa kadar nüfus artış göstermiştir (%0,3). 1992-1998 döneminde her yıl için ortalama olarak çalışabilir yaşın altındaki nüfus strüktürü azalmış (- %3,1), çalışabilir nüfus %1,3 ve çalışabilir yaşın üzerindeki nüfus yüzde 0,5 ile artmıştır.

1996 yılına kadar nüfus artışı olumlu, 1997 yılında bu artış olumsuzdur. Belediyedeki ölüm oranı yılda yüzde 2,1 ile artmış, yeni doğanların sayısı yılda yüzde 7,7 ile azalmıştır. Nüfus artışı yılda ortalama yüzde 17,7 ile azalmıştır.

Bulgaristan için nüfusun azalması eksi yüzde 0,3 iken, Kırcaali'nin nüfusu belirsiz de olsa artmıştır.

Nüfus sayısı

Nüfus200120022003
  toplam 0-18 yaş dahil toplam 0-18 yaş dahil toplam 0-18 yaş dahil
Şehir halkı 53931 10986 53284> 10840 52253 10239
Köy halkı 26746 6479 26522 6292 25962 5824


Nüfus200120022003
Şehir halkı 63437 63247 63160
Köy halkı 54854 55120 55512


Doğum200120022003
Şehir halkı 972 952 923
Köy halkı 2 - -


Ölüm200120022003
Şehir halkı 469 513 585
Köy halkı 226 220 258

Nüfusun yaş yapısı

Nüfusun yaşlanma süreci derinleşmeye devam ediyor. Kırcaali belediyesinin nüfusu yaş gruplarına göre: 18 yaşına kadar 16.501 kişi, 18-64 arası 44.939 kişi ve 65'in üstünde 8.756 kişi.

Kırcaali ilçesinde mevcut sosyo-ekonomik durumun analizi

Ekonomik ve politik gelişmelerin getirdiği sorunlar büyüktür: Ekonomideki reformlar, geleneksel pazar kayıbı, dış malların rekabeti, iç piyasada tüketim darlığı, üreticilerde yatırım kaynakları yatersizliği, müşterilerde ödeme gücü eksikliği. Şu anda gerçekleştirilen strüktürel reformlar ve üretimin yeniden yapılanması kamu sektöründe istihdamın sürekli azalması ile bağıntılıdır. Özel sektörün yavaş da olsa büyümesine rağmen geri kalan büyük sayıda işsizi istihdam edecek durumda değildir. Kırcaali ilçesinde öncelikle sanayi, inşaat, tarım, ticaret, nakliyat ve hizmet sektöründe istihdam kapasitesi vardır. Küçük ve orta ölçekli şirketlere ayrıcalık tanınmadığından imkanları az olan firmalar faaliyetlerini durdurmak zorundadır.

Politika

Yerel yönetimler tamamen Türklerin elindedir. 2005 Bulgaristan Genel Seçimleri'nde Kırcaali eyaletinden seçilen 5 milletvekilinden 5'i de Türk'tür. Türk azınlık ağırlıklı dps (dps) oyların % 67.32'sini almıştır. Kırcaali milletvekillerinin isimleri Ahmet Demir Doğan (HÖH Başkanı), Lütfü Ahmet Mestan, Remzi Durmuş Osman, Ünal Tasım ve Necmi Niyazi Ali'dir ve Kırcaali şehri belediye başkanı Hasan Aziz'dir.

Ekonomi

Kırcaali belediyesinde renkli metalurji, makina inşaatı, tekstil sanayisi, ağaç ve mobilya sanayisi, elektrik ve gıda sanayisinde birçok şirket, kuruluş ve işletme mevcuttur. Kırcaali belediyesinde şirketlerin yüzde 80'i özel ve sadece yüzde 14'ü devlet veya belediye mülküdür. Kayıtlı şirketler arasında en büyük payı ticaret yapanlar tutar, sanayide ise sadece yüzde 10,5 çalışmakatadır. Şirketler oldukça iyi donatılmış ve onlarda yüksek kalifiye elemanlar çalışmaktadır. Bütün bunların içinde sanayinin payı 1992 yılında yüzde 2,9 olurken şimdi yaklaşık yüzde 7,6 dır. Perlit, bentonit ve doğal zeolit kaynakları büyük zenginlik oluşturup, yüzde 90'ı inşaat, çimento ve tarım sanayisinde kullanılmaktadır.

Bentonit kaynağı Kırcaali şehri yakınlarında bulunup, pratikte tükenmezdir. Onun özelliği maden ve teknoloji şartlarının uygunluğu olup, açık verim imkanı vermesindedir.

İkinci kaynak zeolit kaynağıdır ve yine Kırcaali yakınlarında bulunmaktadır. Pratikte tükenmezdir ve aynı bentonit gibi açık şekilde edinilir. İçeriği yüzde 70-90'ı klinoptitolitdir.

Kırcaali'nin yakınlarında Bulgaristan'ın en zengin tras kaynaklarından birisi bulunmaktadır. Aynısı çimento üretiminde ana kaynaklardan birisidir.

Hala gnays ve kireçtaşı gibi kaliteli mermer ve kaplama malzeme kaynakları ellenilmedik durumdadır. Bu üretimlerin açılması Belediye ekonomisinin edinme sektöründe kıdem sayılabilir.

Kırcaali belediyesi renkli metaller üretim merkezidir: kurşun, çinko, kadmiy v.s.

Makina inşaatı sanayisi yeraltında maden kazımında kullanılan makina, teçhizat ve aletler üretimini, hidrolik ve pnömatik ürünler, yüksek temizlik tekniği; düşük, orta ve yüksek basınçlı manometreler v.s.ler sağlamaktadır.

Tekstil sanayisinde şirketler her çeşit üst ve alt giyim üretiminde uzmanlaşmışlardır.

Mobilya fabrikaları düşük kapasiteli olsalar da yüksek kaliteli mobilya ve doğrama üretmektedir.

Mevcut inşaat şirketleri modern hafif ve ağır mekanizasyonu ve inert malzemeler, kireç, beton ve sanayi taşı edinmek için çağdaş donatıma sahiplerdir.

Doğa kaynakları turizm, dinlenme işleri ve spor için önemli önkoşuldur.

Gıda sanayisinin gelişimi için iyi bir altyapı mevcuttur. Belediyenin şirketlerleri yılda 20 bin ton tütün, 10 bin ton et, 45 bin litre süt, 4 bin tondan fazla meyve-sebze konservesi v.s. işleme kapasitesine sahiptir.

Belediyenin arazi fonu toplam 111.448 dekar tarım toprakları, 102.496 dekar mera ve çaylık ve 2.880 dekar doğal çayırdan oluşmaktadır. Uzun yıllık ağaçlar ve işletme toprağı 8.285 dekardan oluşmaktadır.

Uygun coğrafya ve iklim şartları, mevcut işletmeler tütün ve sebze üretiminin gelişmesine imkanlar sağlamaktadır. Halkın ana geçim kaynağı tütündür. En çok rastlanan cinsi Krumovgrad kaynaklıdır. Hayvancılık ikinci ana geçim kaynağıdır. Çoğunlukta küçük ev hayvanları edinme kuruluşları mevcuttur.

Orman fondu orman ve koruma altında olan bölgelerden oluşmakta olup 207.748 dekara dağılmıştır. (çıplak araziler, odun kesme sahaları ve yangın yerleri - 6 016 dekar, orman yolları ve patikaları - 1 545 dekar.)

Sanayinin Edinme Sektörü

Edinme sanayisi

Bütün sanayi ürünlerinde edinme sanayisinin payı 1992 yılında % 2,9 olurken şimdi yaklaşık % 7,6 dır. Kırcaali belediyesi maden ve tabirinde kullanılır maddeler bakımından zengindir.

Madenden başka Belediye'de çok tabirinde kullanılır maddeler mevcuttur. Perlit, bentonit ve doğal zeolit kaynakları büyük zenginlikdir.

Bentonit kayanağı Kırcaali şehrin yakınlarında bulunup, pratikte tükenmezdir. Onun özelliği maden ve teknoloji şartlarının uygunluğu olup, açık verim imkanı vermesindedir.

İkinci kaynak zeolit kaynağıdır ve yine Kırcaali yakınlarında bulunmaktadır. Pratikte tükenmezdir ve aynı bentonit gibi açık şekilde edinilir. İçeriği % 70-90 klinoptitolitdir.

Kırcaali'nin yakınlarında Bulgaristan'ın en zengin tras kaynaklarından birisi bulunmaktadır. Aynısı çimento üretiminde ana kaynaklarından birisidir.

Hala gnays ve kireçtaşı gibi kaliteli mermer ve kaplama malzemeleri kaynakları ellenilmemiştir.

Belediye'nin sınırlarında bulunan tabirinde kullanılır maddelerin edinilmesinin başlatılması yeni işyerlerinin açılmasına imkan verecektir. Bu üretimlerin başlatılması Belediye ekonomisinin edinme sektöründe kıdem sayılabilir.

Sanayinin İşletme Sektörü

Kırcaali belediyesinin sanayisinin işletme sektörünün payı 1992 yılı için % 97,01 iken 1998 yılında % 5 ile düşmüştür.

1992 yılında tahammür tütünün miktarı 10 564 ton ve 1998 yılında 9 819 ton olması 745 tonla düşüş gösterir, bu da yaklaşık % 7 dir. En düşük üretim 1996 yılındadır - 3 159 ton.

Diğer sanayi sektörü - hafif sanayide eğilim - yünlü kumaş üretimi 1992 - 1998 döneminde % 32 ile düşer, kiritk düşüş de 1995 yılında yaşanır. 1996 yılından itibaren pamuk kumaş üretimi durdurulur. Gıda sanayisi

Kırcaali belediyesi sınırlarında gıda sanayisi sektöründe mevcut şirketlerin kapasitesi tütün, et, süt ve meyve-sebze konserve işlemleri içindir.

Tarımda önemli sektörlerden birisi - hayvancılık, hızla uyun yatırım ortamı olmadığından düşüş yaşamaktadır, ordanda hayvan ürünleri üretimi de gelişememektedir.

Tütün üretimi ve işlemi bölgede korunabilmesi için donatım, teçhizat, teknoloji sistemleri ve organizasyon değişmesi gerekir. Bunun sonucunda iş üretimi artacak, üretim giderleri düşecek, üretimin verimliliği ve ürünün rekabet kabiliyeti artacak ve bulgar oriental tütünün pozisyonları güçlenecek.

Tekstil ve ayak kabı sanayisi

Belediye'nin sınırlarında birkaç tekstil fabrikası bulunmaktadır. Belediye'de kailifiyeli insan kaynakları mevcut olup, ağırlıklı olarak özel sektörde çalışmaktadırlar.

Ağaç işlemesi

Ağaç işlemesi Belediye'de çok iyi gelişimiş sektörlerden birisidir. Odun malzemeleri yurt içi ve dış ülkelere sevkedilir. Belediye'nin sınırlarında birkaç ağaç işlemesi yapan şirket vardır. Aynıları üretimlerini artırma kapasitesine sahiptir, çünkü gerekli hammade mevcuttur.

Hafif sanayide mevcut olan hammade ve işleme sektörlerin analizini sonucunda bu sektörlerde yeni küçük ve orta şirketler açılabilme imkanları olduğu görülmektedir. Bu da Belediye'nin ekonomisini genişletir.

Mevcut sanayi

Şu an mevcut olan renkli metal kaynakları mevcut olan en büyük kurşun ve çinko fabrikasının kapasitesini karşılayamamaktadır.

Tükenmez miktarlarda bentonit, zeolit, perlit, tras, mermer ve kaplama malzemeleri işleme sanayisinin gelişimi için büyük önem taşır.

Bentonit, perlit ve zeolit ürünlerinin üretimi 1998 yılı ile kıyaslandığında % 40,49 ile artış görülmektedir. Bu artış ihracat için üretilen iki ana ürüne bağlıdır - bentonit garnülleri ve bentonit agregası. Bütün üretimden ana payı % 70,59 bentonit ürünlerine aittir, perlit ürünlerinin payı % 22,87 olurken zeolit ürünlerinin payı % 1,54 dir.

Bu üretimin en büyük zorluğu iç pyasada pazarı olmamasıdır.

Turizm

Kırcaali belediyesi Bulgaristan'ın Doğu - Rodop dağ çemberinde bulunmaktadır.

Normal iklimi, uygun coğrafya mevkisi, zengin kültürel ve tarihsel mirası ve iki baraj bütün yıl boyunca her çeşit turizmin gelişimini sağlamaktadır.

Sanayi ve urbanizasyonun olumsuz etkilerinden dokunulmamış büyük doğa çeşitleri, yegane tabii yerler ve korunmuş çevre , eko-turizme Belediyenin gelişimi için öncelik vermektedir. Belediyenin sınırlarında bir kaç koruma altında olan tabii yerler bulunmaktadır - yeğane tabii yerler "Kamenna svatba"; Beli plast köyünde "Kamenni gıbi (Taş mantarlar)"; Kostino köyü yakınlarında "Skalen prozoretz" ve aynı zamanda Flora ve Fauna'nın dünyaca koruma altında olan temsilcileri bulunduğu ve koruma altında olan bölgeler - "Venerin kosım", "Yumruk skala" ve "Sredna Arda".

Arda nehri "Kırcaali" ve "Studen kladenets" barajları vadilerinde kısa vadeli dinlenme tesislerin kurulması ve avcılık, balıkçılık ve kürek turizmin gelişimi için gerekenler yapılmaya başlamıştır.

Birçok yeğane neoloji tabii değerler, kaleler ve diğer arkeolojik buluntular bu bölgenin zengin kültürel ve tarihi geçmişini hatırlatmaktadır. Kırcaali Tarih Müzesinde bir kısmı dünya çapında yeğane olan 30.000 üzerinde zengin ekspone koleksiyonu bulunmaktadır. "Arkeoloji", "Doğa" ve "Etnografi" bölümlerin sergileri Doğu Rodopların Milattan önce VI. bin yılından bugüne tarihsel gelişimini izlemektedir. En eski tarihsel tabakaların tarihi yeni taş asrından başlayıp tunç ve demir devirlerinden geçmektedir. Kaleler, taş oyuları ve meşaleler, Trakya, Yunan ve Rum sivilizasyonunun damgalarını taşımaktadır. Ortaçağ manastırları, kaleler ve nekropollar Bizansın yüceliğini anlatmaktadır.

Belediye sınırlarında devam eden arkeolojik araştırmalar bu halk ve kültürler dörtyol ağzının tarihinden yeni sayfalar bulmaya devam ederler. 2000 yılının Ağustos ayında Kırcaali yakınlarında, orta çağ kalesi "Perperikon" etrafında arkeologlar Nikolay Ovçarov'un yönetmenliğinde Yeni devrin V - IV asırlarına ait eski kalenin altında bulunan tapınaklarla dolu bir Trakya kral sarayı bulunmuştur. Aynısı bu güne kadar o döneme ait bulunan tek Trakya kral sarayıdır.

Bulgaristan'da restore edilmiş IX - X asırlarından manastır kompleksi sahibi olan şehirler azdır. Kırcaali'de bulunan"Yoan Predteça" manastır kompleksi bugün kullanılmaktadır.

Toplum Kurumları

Kütüphane

  • Halk Kütüphanesi
  • Ömer Lütfü Türk kütüphanesi

Tiyatro

  • Dimitır Dimov Drama ve Kukla tiyatrosu
  • Kadriye Latifova Devlet Türk Müzik-Dram Tiyatrosu

Okul

  • Maden İşleri Koleji
  • Plovdiv Paisiy Hilendarski Üniversitesi
  • Lüben Karavelov Enstitüsü
  • Hristo Botev Yabancı Dil Ağırlıklı Lisesi
  • Aleko Konstantinov Ekonomi Meslek Lisesi
  • Üstad Vladimir Dimitrov İlköğretim Okulu
  • Aziz Kliment Ohridski İlköğretim Okulu
  • P.R. Slaveykov İlköğretim Okulu
  • Yordan Yovkov İlköğretim Okulu
  • Papaz Paysiy İlköğretim Okulu
  • Hristo Smirnenski İnşaat Teknik Okulu
  • Vasil Levski Meslek Lisesi
  • Kapitan Petko Voyvoda Elektroteknik ve Elektronik Meslek Lisesi

Müze

Kırcaali'deki Bölgesel Tarih Müzesi Güney Bulgaristan'ın en büyük müzelerinden bir tanesidir. Müze'de Perperikon ve Tatul harabelerinden bulunanlar sergilenmektedir. Yaklaşık 40.000 sergilenen eser vardır.

Ulaşım

Yol şebekesinin yoğunluğu yaklaşık 31 km/100 metre kare. Belediye Haskovo ve Kırcaali arasında birinci sınıf yol ile hizmetlendirilir.

İyi bir dördüncü sınıf yol şebekesi mevcuttur. Belediyeden 9 Nolu Helsinki - Aleksandropolis Pan Avrupa Nakliye koridoru geçecektir.

Kırcaali'nin güneyinde 55 km.mesafede olan ve Yunanistan ile bağlantı kuran Makaza Sınır Kapısının açılması gündemdedir. Belediyenin yol şebekesi yurdun ortalama düzeyinin altındadır.

Bu sahanın dağlık olmasına ve nüfusun çok yerlerde dağlı olmasından kaynaklanmaktadır. Çoğunlukta dördüncü sınıf yol şebekesi mevcuttur. Yolların durumu özellikle de belediye mahallelerine giden yolların hali iyi sayılmaz.

Sofya ve yurdun diğer kısımlarıyla nakliye bağlantıları demiryolu ve karadan gerçekleşmektedir. Şu an kullanılmayan havaalanı sahası mevcuttur.

Spor

Kırcaali belediyesinde sporun çok yıllar süren gelenekleri vardır. Mevcut spor merkezi Kırcaali şehrinde bulunmaktadır. Haziran 2000 yılına karşın şu spor merkezlerinden oluşmaktadır:
30.000 kişilik "Arda" stadı;
Spor salonları;
Hafif atletizm pisti;
İki futbol sahası;
"Arpezos" spor salonu.

Genel olarak Kırcaali şehrinin ve belediyenin spor teçhizatların acil yenilenme ve modernleştirme işlerine ihtiyaç duymaktadır.

Kırcaali şehrinin ve belediyenin spor teçhizatlarının büyüklüğü ve mevcut gelenekler, yenilenme ve modernleştirme yapıldıktan sonra uluslararası spor turizminin gelişmesine önkoşul olacaktır.
Sitemizde sizlere daha iyi hizmet sunulabilmesi için çerezler kullanılmaktadır. Hizmetlerimizi kullanarak çerez kullanımına izin vermiş olmaktasınız.