Roma ve Bizans Dönemi
M.S. 46 tarihinde tamamen Roma'ya bağlanarak bir eyalet olan Vize'de MS. 338 de I. Konstantinus Devrinde Bizanslılar yörenin mutlak hakimi olmuş, bu dönemde ilk kez Vize adı kullanılmış, şehir onarılmış ve gelişmiştir. Ancak M.S. IV yüzyılda başlayan Got istilası Vize'yi de etkilemiş, Got akınlarının bitiminde Hun akınları başlamıştır. MS.526 yılında Slavlar bütün Trakya'yı ele geçirmiş, M.S. 527 yılında İmparator Justinianus (527-565) Vize'yi tekrar Roma topraklarına katmıştır. Bu dönemde Trakya Theması içinde yönetilen yöre M.S. 570'ten sonra Avar, ardından Peçeneklerin akınına uğramıştır.
Kısa bir süre sonra Peçeneklerin hakimiyetine giren Vize daha sonra Latin Krallığının ve 1247'de de İmparator Vtatzes'in şehri almasıyla Bizans'ın eline geçti. Bizans hakimiyeti 1363 yılına dek sürdü. Vize 1363 yilinda Osmanlilarin eline geçti. Bulgar Krali Asen, Türk fethini takip eden 1-2 yil içinde Kirklareli, Midye, Pinarhisar ve Vize'yi ele geçirdi. Mücadeleci bir krala benzeyen Çar Asen Osmanli Devletini bir hayli ugrastiracaga benziyordu. Fakat onun 1365 yilinda ölümü ile bölgeden Bulgar tehlikesi kalkti. Bizanslilar Bulgarlarin bu durumundan derhal faydalandilar ve Trakya'nin kuzey kismini kendilerine bagladilar.
1368 yilinda Kuzey Bulgaristan'a bir sefere baslayan Sultan I.Murat, Bulgarlarin elindeki Aydos, Karnabat, Sözebolu, kasabalarini aldiktan sonra, doguda Bizans Imparatorlugu üzerine yöneldi. 1369'da Pinarhisar ve Vize'yi ele geçirdi.
VİZE ÇEVRESİNDEKİ ROMA ve BİZANS İZLERİ
Vize'nin özellikle Roma uygarliginda taninmasi M.Ö.44 yilinda Vize'nin bir eyalet durumuna gelmesiyle baslamistir.
Romalilarin dini inanislarina son derece uyum saglayan Thamata (Kara köçek)'teki Tapinak aslinda orta tunç çagina ait olmasina karsin bu dönemde kullanilmistir. Ayrica Vize içinde Çömlektepe'de arazi üzerinde görülen Roma keramikleri, Romalilarin bu bölgedeki hakimiyet unsurlarindan sayilabilir. Bu döneme ait mimari kalintilar ise çok fazla degildir. Ancak çevrede görülen izlerden burada büyük bir Dor düzeninde tapinak bulundugunu anlamaktayiz. Özellikle Ayasofya'nin güneydogu cephesinde yer alan dor tapinak parçasi ile sütun gövdeleri, sütun baslari dikkat çekicidir. Kale eteklerinde yer alan ve esasi geç Roma- erken Bizans devrine ait askerlerin yikanmasi için insa edilmis bir hamam yer almaktadir. Sarapdar (Serbetdar) Camiinin hemen karsisinda bahçe içinde yer alan bir sarniçta hiç süphesiz bir Roma devri eseri olarak görülmelidir. Ayrica kalede yapilan kaçak bir kazi sonucu Roma devrine ait üç blok tas bulunmustur.
Vize Roma devrinin hemen Ardindan Hristiyanligin baslamasiyla birlikte psikoposluk merkezi haline getirilmistir. Bu psikoposluk merkezi önceleri Avrupa Metropollügüne baglanmistir; Vize'nin öncelikle Bizans devrinde çok sanssiz oldugu ve dis tehditler altinda kaldigini biliyoruz. Özellikle Balkanlar üzerinden gelen Hunlar Bulgarlar, Slavlar ve ardindan arka arkaya siralanan Haçlilar döneminde sik sik saldiriya ugramistir. Bu saldirilar her ne kadar VI. yüzyilda insa ettirilen sehir surlari ile kesilmeye çalisilsa da Justinianus'un tamirleri de bosa gidince Vize'yi geçen düsmanlar kendilerini Istanbul'da bulmaktaydilar. Dolayisiyla Vize ve çevresi IX. yüzyilda büyük destekler görmüstür. IX. yüzyildaki Bizans komutanlarindan Thomas'in 821'de bagimsiz olarak hareketlenmesi sonucu bir ara Bizanslilarla Bulgarlar birlesmis ve Thomas'in üzerine yürümüslerdir. Thomas yenilince kendisi Edirne'ye gitmis ve oglunu Vize'ye göndermistir.
Vize Bizans'in elinde kaldigi süre içinde çok önemli anitlar meydana getirmistir. Özellikle Roma döneminde yapimina baslanan su yollari bu dönemde korunmus ve gelistirilmistir. Özellikle Vize çevresinde dogup gelisen ve Istanbul'a kadar giden su yollari Istranca Daglari eteklerinde tugla kemer ve kanallarla güzergah izlemektedir. Ayrica asmakaya yolunda (Bizans Magara Kliseleri) tepeleri çepeçevre saran dogal kayalara oyulmus su kanallari bu önemi açikça belli etmektedir. Vize'den Istanbul 'a giden su yollari, kanallar, kanallarin kesildigi zaman ise kemerler ile devam etmektedir. Bitisik köylerde görülen küp seklinde toprak altinda yer alan sarniçlar Bizans devrinin ilginç su mimarisi örnekleridir. Vize içinde ise yer altinda zaman zaman insaatlar sirasinda görülen su kanallari ve sarniçlar bu kültürün uzantilaridir. Ayrica Vize Kalesi Bizans devrinde takviye edilmis ve yer yer onarilmistir.
Kalenin hemen altinda kalan ve su kulesi olmasi muhtemel olan mimari ise asli Roma olmasina karsin asil önemini Bizans devrinde kazanmistir.