GacallarOsmanlılar Rumeli'ne geçip burada yayılmaya başladıklarında, karşılaştıkları toplumlar arasında Hıristiyan bazı Türkler de bulunmuşlardır. Bunlar tıpkı Anadolu'nun Hıristiyan Türkleri Karamanlılar gibi, kuzeyden gelen Uz (Guz, Oğuz), Kuman ve Peçeneklerden arta kalan Türklerdirler. Artmayanlar ise, bulundukları yerlerdeki Avrupa halk ve uluslarına karışıp, onların içinde eriyerek ortadan kalkmışlardır! Artık, herhâlde kendileri bile Türk asıllarını bilmemektedirler.

Önceleri peygamberli dinlerden hiçbirine mensup olmayan Şamanist bu Türkler, geldikleri buralarda, kendilerini, daha gelişmiş bir inanç kurumu olan Hıristiyanlık içinde bulmuşlardır. Türklerin ilkel ve yalın inançları, kam veya şaman denilen büyücü bir takım kişiler eliyle uygulama alanı bulurken, Hıristiyanlık o gün bile üç kıtada yayılıp-örgütlenmiş bir inanç kurumudur. Bu din üstelik bu Türklerin bir süredir tebaası oldukları Bizans ve Bulgarya'nın devlet inancıdır. Bölge imparatorları bile, otoritelerini büyük ölçüde Hıristiyanlık üstüne oturtmuşlardır. İşte bu şartlar altındaki göçmen Türkler, bir süreç sonucunda kaçınılmaz olarak Hıristiyan inancını benimseyeceklerdir. Yunanca (Rumca) konuşan Bizans'ın, Turkopulos veya Türkopol yani Türkoğlu dediği Türkleri, Rumeli'nde ayrıca üç isim altın da görmekteyiz. Bunlardan biri, varlıklarını bugün bile sürdürebilen ve Hıristiyanlıklarını hâlâ da koruyan Gagavuzlardır. İkincisiyse, yazımıza başlık yaptığımız ana konu Gacallar, üçüncüsü Konyarlar ve belki dördüncüsü Çitaklardır.

Gacallar üzerine inceleme yapan bir Bulgar bilgini, bunların, Bulgar devletini kuran Bulgar Türklerinden ve Slavlaşmayıp özlerini koruyanlar olduklarını, keza Gagavuzların özlerini korumuş Bulgar Türkü olduklarını düşünmektedir. Tuna Bulgar devletinin Deliorman bölgesinde kurulduğu, başkentin Şumnu yakınındaki Pliska Aboba olduğu dikkate alınırsa, bizim bilemeyeceğimiz başka hususlar da eklenmekle bu husus pekâlâ da kabul edilir bir tez olabilecektir.

Burada hemen belirtelim ki, Orta-Anadolu'da yaşamış Türkçe konuşan Türk Karamanlılarla bugün hâlâ yoğun olarak Moldova'da (Moldavya), azınlık olarak da Romanya, Bulgaristan ve Yunanistan'da yaşamakta olan Türkçe konuşan Türk Gagavuzlar, Hıristiyan olmakla birlikte Türkçe konuşmaya devam ettikleri için sonuçta Türk kalabilmişlerdir. Gacal, Konyar ve Çitaklar ise, Osmanlılarla karşılaştıklarında Türkçe konuşan Hıristiyanlar oldukları hâlde, fazla gecikmeden kaynaştıkları Yörüklerin İslâm dinine geçerek tam ve millî bir entegrasyon sağlamışlardır. Karamanoğulları'yla birlikte, Orta-Anadolu'da Karaman denilen bölgede yaşadıkları için, kendilerine Karamanlı denilmiş Hıristiyan Türkler, Cumhuriyet'ten sonra Lozan anlaşması uyarınca toptan Yunanistan'a göçürülmüşlerdir. Oraya Türkçe konuşarak giden atalarının ardından, şimdiki torun Karamanlıların da evlerinde olsun Türkçe konuşabilmekte oldukları bilinmektedir. Ama, Türk asıllarını bilseler bile Yunan'a karşı bunu sakladıkları bir gerçektir.

Şimdi gene Gacallara dönelim. Osmanlılar Rumeli'ne geçerek bugünkü Bulgarya'da yayılıp-tutunmaya başladıkları sırada, bu Ülkenin kuzey-doğusundaki şimdi Deliorman denilen bölgede, Türkçe konuşan bir toplumla karşılaşmışlardır. Bu toplum, Şamanist geldiği Bulgarya'da Hıristiyanlaşmış Gacal Türkleridir. Balkanlarda, Bizans ve Bulgarlar'ın yerini Osmanlılar alınca, hâliyle din egemenliği de İslam'a geçmiştir. Esâsen Türk olan Gacallar'ın, gene Türk olan Osmanlı'nın dinine girmesi, bu yüzden çok çabuk ve kolay olacaktır. Osmanlı'nın Rumeli'ne geçirdiği Türkmen-Yörüklerle Gacallar'ın, hatta Rumeli'nin Türkleştirilmesine katkı sağlamak için bundan daha sonra Kırım'dan getirilen, henüz Kırım'dayken İslam'a girmiş Tatarların birlikte ve problemsiz yaşamalarında, İslâm ve Türklük eşit rol oynamışlardır. Ortak hayatın ilk yıllarından itibaren birbirlerine karışırlarken, Gacallar diğerlerine göre yerli olduklarından bu özelliklerini adlarıyla birlikte sonuna kadar korumuşlardır. Aralarında evlilik bağları dahi kurulmuş olsa, Gacalların yerli oluşları hep vurgulanmış, Gacal ve yerli sözleri özde birleşmiş, eş değer ve anlam kazanmışlardır.

Deliorman Türkleri böylece mutlu ve refah içinde birkaç yüz yıl yaşadıktan sonra, 1877 yılına gelinmiştir. Halk ağzında, Hicrî tarihe göre denilen Türk-Rus savaşı bu yıl patlamış, arkasından da Türkiye yönüne büyük ve perişan bir göçü getirmiştir. Göç Anadolu içlerine kadar uzamıştır, fakat önemli bir nüfus Trakya'da kalıp buraya yerleşmişlerdir. Trakya'nın, artık yerli ve göçmen olarak ayrılan iki toplumu vardır. Bu ayrılık düşmanlık doğurmadan kendiliğinden oluşmuştur. Göçmenlerin arasında bizzat Deliorman Gacalları da olmalarına rağmen, yerli halka, tabiatıyla da yerli anlamında Gacal demeyi uygun görmüşlerdir. Böylece, yerli (eski) halk sanal Gacal olmuş, diğerlerine ise, asıl Gacallarla birlikte ve sâdece muhacir (göçmen) denmiştir. Bu durum, yâni Trakya'daki asıl ve sanal Gacal varlığı bugün hâlâ daha geçerliğini sürdürmektedir.

Konumuza elle tutulur örnekler vermek gerekirse: Havsa'nın Nebatiye köyü. Bu köyde Deliorman'ın asıl Gacalları yaşamaktadırlar; bunlar kendilerini bilip - tanıdıkları gibi, açıkça da ifade etmektedirler. Trakya'nın başka yerlerinde de toplu ve dağınık olarak asıl Gacallara rastlamak mümkündür. Bunun yanında Yunanistan'ın Dedeağaç, Drama, Kayalar, Serez gibi birimlerinde de gene Gacallar yaşamaktadırlar.

Her ne gerekçeye dayanıyor ise, Göçmenlerin, Trakya'nın yerlisi sanal Gacallara zaman-zaman üstünlük atfettikleri görülmüştür. Bu konuda bizzat yaşadığımız ve bizi çok şaşırtan oldukça ilgi çekici iki olayı hatırlarız. Öte yandan, ev sâhibi veya mal sâhibine bakışı andıran ve sanal Gacalların pek umursamadıkları bu durum, git-gide unutulmaktadır.

Gacal

Gacal, Gagavuzlar ile yakın akraba oldukları iddia edilen Türki alt gruplardan birisidir. Gacallar Trakya yerlilerindedir. Türk ırkının uzunca bir zamandır Trakya'da yaşayan bir koludur. En sade anlamıyla ise Trakyalı Türklerdir. Türklerin Avrupa kıtası sınırlarında yaşayan yerli halkıdır. Gacallar için Avrupalı yerli Türkler ifadesi de kullanılabilir. Gacallar Trakya'nın tüm bölgelerinde yaşamaktadırlar. (Türkiye Trakya'sı, Yunanistan Trakya'sı, Bulgaristan Trakya'sı).

Gacal, Bulgaristan-Deliorman bölgesinin Osmanlı öncesi Türk halkıdır. Kuzey'den gelmişlerdir ve Çitaklarla da yakındırlar. Hatta, Gagavuzlarla ilgileri de düşünülür. Osmanlılarla tanışıp karışınca İslâm'a geçmişlerdir. Asıl Gacallar bunlardır. İkincisiyse; 93 Harbi'yle bu bölgeden Türkiye'ye göçüp de Trakya'da kalanların, burada meskûn buldukları yerli ve İslâm halktır. Onlara yerli anlamında Gacal diyenlerse, Deliorman göçmeni Gacal, Tatar ve Yörük (Aralarında Pomaklar da olabilecektir.) göçmenlerdir. Türk Trakya'sının bu ikinci Gacalları, gerçekte Yörük ve Tatar Türkleridir.

Trakya'da yaşayan bütün Gacalların konuştuğu dil Türkçedir.

Gacallar Trakya'nın tüm bölgelerinde yaşamaktadırlar. (Türkiye Trakya'sı, Yunanistan Trakya'sı, Bulgaristan Trakya'sı). Gacallar'ın, çoğunlukla Balkanlar'da yaşadığı ve özellikle Bulgaristan (Deliorman) ve Türkiye'de çoğunlukla Trakya bölgesinde yaşadıkları belirtilmektedir. Örneğin, bir sınır ilçesi olan Kofçaz (eski adı ile Keşirlik) halkı kendilerini Gacal olarak tanımlamaktadır. Türkiye Trakya'sında bulunan şehirlerimizin tümünde Gacal yaşamaktadır. (Tekirdağ, Kırklareli, Edirne). Nüfuslarının toplamda 14.000 civarında olduğu iddia edilmektedir.

Gacallar, kuzeydoğu Bulgaristan'da, Deliorman bölgesinin içlerinde yaşayan Müslüman Türk halkıdır. Başka kavimlerle pek karışmamış, daha çok Orta Asya Türk hatlarını (çıkık elmacık kemikleri, küçük gözler, yüzde seyrek sakallar) korumuşlardır. Rus bilgini Moşkov gibi kimi tarihçiler, Gacalların Peçenek Türklerinin soyundan geldiklerini ileri sürerler. Şkorpil gibi bilginlerse, İsperih (Asparuh) Han'ın yönetiminde ilk Tuna Bulgar Devletini kuran Türklerin torunları olduklarını sanırlar. Oysa, bize göre, onlar Osmanlı Türklerinin torunlarıdır.

Türklerin fiziksel tipi, özellikle kentlerde, pek belli olmaz. Ancak, Gacal denilen Deliorman Türkleriyle Kırcaali yöresi Türkleri, başka kavimlerle pek karışmış değildir.

Sitemizde sizlere daha iyi hizmet sunulabilmesi için çerezler kullanılmaktadır. Hizmetlerimizi kullanarak çerez kullanımına izin vermiş olmaktasınız.