Bölgedeki pek çok ülke, yabancı yatırımcıları çekmek için yeni taktiklere başvuruyor. Bölgedeki pek çok ülke, yatırımcıları çekmek ve son yıllarda kaybedilen yabancı doğrudan yatırımları bir nebze de olsa telafi edebilmek için büyük miktarlarda yatırım yapan yabancılara vatandaşlık veriyor. Kısa bir süre önce Viyana Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü tarafından yayınlanan bir rapora göre, bölgede yabancı doğrudan yatırımlar 2011 yılında yüzde 26 civarında büyüme gösterdi. Ancak kalıcı olması beklenmeyen bu artışın öncesinde yıllarca gerileme yaşandı.
Yatırım karşılığında vatandaşlık verme konusunda öncü ülkelerden biri olan Romanya'da ekonomik kriz bölgeyi vurmadan önce de bu yönde bir girişim mevcuttu. Bu tedbir, özellikle de Türkiyeli yatırımcıları ülkeye çekme konusunda başarılı oldu.
İsteyenler, Romanya'da yasal olarak en az sekiz yıl boyunca yaşamış ya da en az beş yıldır bir Rumen vatandaşı ile evli olmak koşuluyla Romanya vatandaşlığı alabiliyor. Vatandaşlık talebinde bulunan kişinin uluslararası ün sahibi biri ya da bir yatırımcı olması halinde ise bu süreler yarıya iniyor.
Senato, 2009 yılında ülkenin yargı komisyonu başkanı Toni Grebla tarafından yapılan bir öneriyi kabul ederek, vatandaşlık için gereken yatırım miktarının, hükümetin önerisi olan 5 milyon avronun aksine, 1 milyon avroya çekilmesini kararlaştırdı.
Bükreş ve Giurgiu'da restoran sahibi bir Kürt olan Şükrü Karaaslan, şunları anlattı: "Romanya'da oturmak için daimi vizem var. AB'ye ya da Schengen'e girdiğimizde otomatik olarak vatandaşlık alacağım söylendi. Ailem burada; bir çocuğum var. Şu anda yabancı olduğum için oy kullanamıyorum, mülk edinemiyorum, o yüzden vatandaşlık olsa iyi olur. Bir gelişme olmazsa 1-2 yıl içinde soracağım. Türkiye'de doğmuş olsam da Romanya'nın bir parçasıyım."
Enstitünün raporuna göre 2012 yılında yüzde 30 yatırım kaybı yaşayan Makedonya'da, yabancılarla ilgili yasada değişiklik önerisi yapılarak, ülkeye en az 400 bin avro yatırım yapıp en az 10 kişiye istihdam sağlayan yatırımcılara vatandaşlık verilmesi teklif edildi.
Arnavutluk'ta ise, "ülkenin bilimsel, ekonomik ve kültürel menfaatinin" söz konusu olduğu durumlarda yabancıların vatandaşlığa kabulunü öngören yasa, bir süre önce hükümet tarafından onaylandı.
Yasaya göre, ülkeye 147 bin avrodan fazla yatırım yaptığını ispat eden herkes Arnavutluk pasaportu alabilecek.
Bulgaristan parlamentosunun da benzer bir adım atması bekleniyor. Yabancılar Yasasına getirilen değişiklik teklifine göre, adayların, sanayi, altyapı, ulaştırma veya turizm sektörlerinde faaliyet gösteren bir Bulgar şirketine en az 250 bin avro yatırım yapması gerekecek.
Yatırımcıların ayrıca ülkede en az bir yıl yaşamış olması şartı da aranacak. Yeni teklif kapsamında daimi oturma izni alabilmenin bir diğer yolu da 305 bin avro değerinde gayrimenkul satın almaktan geçiyor.
Mevcut yasa, kamu kuruluşlarına ya da ortak girişimlere 509 bin avrodan fazla yatırım yapan yabancılara daimi oturma izni tanıyor.
Sofya Açık Toplum Enstitüsü'nün kıdemli ekonomistlerinden George Angelov, bu tür yasaların, diğer ülkelerin tecrübeleri analiz edilip, yaratacağı etkiler değerlendirildikten sonra kabul edilmesi gerektiği kanaatinde.
Demeç veren Angelov, "Konu şu anda eşiklere ya da olası etkilere dair gerçek anlamda bir akıl yürütme olmadan, daha ziyade teorik düzeyde tartışılıyor. Bir tarafta yüksek bir eşik, diğer tarafta da bunu alt etmeye yönelik fırsatlar nedeniyle eldeki metnin yabancı yatırımcıları Bulgar ekonomisine çekeceğinden emin değilim," dedi.
Tekliflerin bir diğer etmeni de bölgede mülk satın alan yabancılara vatandaşlık ya da uzun süreli vize verilmesi yönünde.
Makedonya'da 40 bin avrodan fazla gayrimenkul yatırımı yapanlar, bir yıl boyunca ülkede kalma hakkına sahip olacak. Mevcut yasaya göre, yabancı uyruklu kimseler Makedonya'da en fazla üç ay kalabiliyor.
Soruları yanıtlayan hükümet sözcüsü Aleksandar Gjorgjiev, "Batı ve Orta Avrupa'da, özellikle de İskandinavya'da Güneydoğu Avrupa ülkelerinden mülk edinip buralara yatırım yapma, bu sıcak iklimli ülkelerde fazlaca zaman geçirme alışkanlığı" olduğundan bahsetti.
Ancak ekonomi analistleri, vatandaşlığın, AB'ye seyahat konusunda engelleri olan Asyalı yatırımcılar açısından daha cazip olabileceği görüşünde. Bölgedeki ülkelerin çoğu, Avrupa ülkeleri ile serbest vize rejimi uyguluyor.
Ekonomik Analiz Merkezi'nde görevli Ekonomist Filip Blazevski, "Sahiden de bu fırsatlardan yararlanabilirler," tespitinde bulundu.
Fakat yeni yasayı destekleyenlere rağmen, kimileri de yasaların teröristler ve suçlular için bir boşluk oluşturacağı korkusuyla konuya çekinceli yaklaşıyor.
Albanian Screen kanalına konuşan Sosyalist Parti milletvekili İlir Gjoni, "[Bu] bir terör örgütü için nispeten küçük bir meblağ. Örgütler, üyelerinin Arnavutluk vatandaşı olmasını sağlayacak toprağı ve bu toprağın sunacağı fırsatları kullanabilir," dedi.
Karadağ'da ise, görevden alınan Tayland Başbakanı Thaksin Shinawatra'ya ülkesinde yolsuzlukla suçlandığı halde vatandaşlık verilmesinin ardından 2010 yılında bu uygulamaya son verildi.
Kaynakça: Southeast European Times için Üsküp'ten Biljana Lajmanovska'nın haberi